راز «آبی مصری» کشف شد

ارتباط فردا: هنرمندان مصر باستان از حدود ۳۱۰۰ پیش از میلاد، از رنگدانه‌ مصنوعی‌ که اکنون «آبی مصری» نامیده می‌شود، استفاده می‌کردند و آن را برای رنگ‌آمیزی چوب، سنگ و «کارتوناژ» (ماده‌ای شبیه به کاغذمقوای فشرده) به کار می‌بردند و همچنین آن را در ساخت مُهره‌ها و طلسم‌ها به کار می‌گرفتند. شکل‌های مختلف این کهن‌ترین رنگدانه‌ مصنوعی جهان که رنگ آن از آبی پررنگ تا خاکستری کدر یا حتی سبز متغیر است، هزاران سال به عنوان جایگزینی برای نیلی گران‌قیمت که از هند می‌آمد و سنگ‌های آبی‌رنگی مانند فیروزه یا لاجورد که آن‌قدر ارزشمند بود که از سرزمینی به دوردستی افغانستان امروزی وارد می‌شد، مورد استفاده قرار می‌گرفت. (در زبان مصر باستان، آبی مصری «hsbd-iryt» نامیده می‌شد که به معنای آن لاجورد مصنوعی بود.)

«آرت‌نت» نوشت، ‌در حالی‌که فیروزه یا لاجورد فقط قابلیت تبدیل شدن به اشیاء یا تزئینات را داشتند، این رنگدانه‌ ساخت بشر امکان تولید اشیاء آبی‌رنگ را در سراسر منطقه‌ مدیترانه فراهم می‌کرد. یونانی‌های باستان از جمله فیلسوف طبیعی‌دان «تئوفراستوس» (در کتابش «در باب سنگ‌ها») و «پلینی بزرگ» (در اثرش «تاریخ طبیعی»)، درباره انواع این رنگدانه نوشته‌اند. بعدها، هنرمندان رومی نیز این رنگ را در موزاییک‌ها، نقاشی‌های دیواری و پروژه‌های معماری به کار می‌بردند. اما با سقوط امپراتوری روم، استفاده از این رنگدانه کنار گذاشته شد و تا دوره‌ رنسانس، دستور ساخت آن تقریباً به فراموشی سپرده شد.

اکنون، یک گروه تحقیقاتی به بازسازی این رنگدانه‌ موفق شده‌اند، آن‌ها با مواد معدنی مختلف آزمایش کرده و ترکیب‌ها را تا ۱۱ ساعت در کوره پختند. نتایج تحقیقات آنها در مقاله‌ای در ژورنال NPJ Heritage Science منتشر شده است. نویسندگان اصلی این پژوهش «جان اس. مک‌کلوی»، استاد مدرسه‌ مهندسی مکانیک و علم مواد در دانشگاه ایالتی واشنگتن (در پالمن)، و «ادوارد پی. ویسنزی»، دانشمند پژوهشی مؤسسه حفاظت آثار موزه‌ اسمیتسونین در سیوتلند مریلند هستند. این پژوهش با همکاری موزه تاریخ طبیعی کارنگی در پیتزبورگ انجام شده است.

«مک‌کلوی» در بیانیه‌های مطبوعاتی گفت: «امیدواریم این پروژه یک تحقیق خوب برای نشان دادن این باشد که علم چگونه می‌تواند به مطالعه‌ گذشته‌ انسانی ما کمک کند. این کار با هدف نشان دادن چگونگی آشکارسازی داستان‌های پنهان در اشیاء مصر باستان توسط علم مدرن انجام شده است.»

کارشناسان پیش‌تر مطالعات فراوانی درباره‌ این رنگدانه‌ مرموز انجام داده‌اند. اما گروه تحقیقاتی فعلی از روش‌های میکروسکوپی و تحلیلی مدرن استفاده کرده‌اند که پیش از این در چنین پژوهشی به‌کار نرفته بودند.

ترکیب‌هایی که در دمای حدود ۱۰۰۰ درجه‌ سلسیوس (یا حدود ۱۸۰۰ درجه‌ فارنهایت) پخته شدند، همان دمایی که آنها گمان می‌کنند مصریان باستان نیز استفاده می‌کردند، شامل دوازده نوع ماده از جمله سیلیس بلوری، منابع مختلف مس شامل اکسید مس، کانی‌های طبیعی کربنات ثانویه‌ مس مانند آزوریت یا مالاکیت و منبعی از کلسیم بودند. چند دستور تهیه نیز شامل کربنات سدیم بودند.

سپس آنها نتایج به‌دست‌آمده را با اشیاء باستانی مصری موجود در مجموعه‌ موزه کارنگی مقایسه کردند. جالب اینکه حتی آبی‌ترین رنگدانه‌ها فقط حدود ۵۰درصد از اجزای آبی‌رنگ را در خود داشتند. این پژوهش نوآورانه با درخواست موزه کارنگی آغاز شد.

این رنگدانه ممکن است به خاطر ویژگی‌های نوری، مغناطیسی و زیستی‌اش، کاربردهایی در فناوری نیز داشته باشد. این ماده نوری را در بخش نزدیک به فروسرخ طیف الکترومغناطیسی ساطع می‌کند، که برای انسان قابل دیدن نیست.

نمونه‌هایی از این رنگدانه به‌عنوان بخشی از یک نمایشگاه بلندمدت درباره مصر باستان در موزه تاریخ طبیعی کارنگی در پیتسبرگ به نمایش گذاشته شده‌اند. این رنگدانه‌ها در اواخر سال ۲۰۲۶ به بخشی دائمی از این نمایشگاه تبدیل خواهند شد.

انتهای پیام