شبی برای «محسن مقدم»

ارتباط فردا: این نشست ساعت پنج بعدازظهر سه‌شنبه بیستم خردادماه ۱۴۰۴ با سخنرانی فخری دانشپور پرور، هایده لاله، اردشیر صالح‌پور، احمد محیط طباطبایی، مصطفی ده‌پهلوان، مجید منتظرظهوری و علی دهباشی در موزۀ هنرهای معاصر تهران برگزار می‌شود. 

پخش فیلم مستند «بین خودمان بماند: گوشه‌ای از زندگی محسن مقدم و همسرش سلما» ساختۀ مریم شاپوریان از دیگر بخش‌های این نشست خواهد بود.

موزۀ مقدم دانشگاه تهران از جمله خانه‌های مجلل دوران قاجار و متعلق به یکی از درباریان آن زمان به نام محمدتقی‌خان احتساب‌الملک بود. محسن مقدم، فرزند احتساب‌الملک در کنار فعالیت‌های علمی، به گردآوری آثار تاریخی و هنری پرداخت. مقدم بسیاری از آثار ارزشمند جمع‌آوری‌شده مانند کاشی، قطعات سنگی تراشیده‌شده و… را در جای‌جای این عمارت قدیمی نصب و برخی دیگر مانند کلکسیون پارچه، چپق و قلیان، سفالینه، شیشه، تابلو نقاشی، مسکوکات، مهرها و اسناد تاریخی و… را با نظم و ترتیب خاصی در خانۀ پدری نگهداری کرد.

در سال ۱۳۵۱ شمسی، محسن مقدم خانۀ پدری خود را به همراه آثار نفیس گردآوری‌شده وقف دانشجویان دانشکدۀ هنرهای زیبا و گروه باستان‌شناسی کرد. پس از مرگ او و همسرش، تولیت موزۀ مقدم در سال ۱۳۶۹ شمسی در اختیار دانشگاه تهران قرار گرفت. از اوایل دهۀ ۱۳۷۰ تلاش مسئولان دانشگاه تهران بر این بود که به نیت واقف جامۀ عمل بپوشانند و این مجموعۀ شخصی تبدیل به یک موزۀ دانشگاهی شود.

محسن مقدم، فرزند محمدتقی‌خان احتساب‌الملک، در اواخر دوران قاجار در سال ۱۲۷۹ در تهران به دنیا آمد. او در سال ۱۲۹۱ در سنین کودکی برای تحصیل به اروپا فرستاده شد. در میانۀ جنگ جهانی اول به ایران بازگشت و در مدرسۀ صنایع مستظرفه در محضر استادانی چون کمال‌الملک ادامۀ تحصیل داد. او پس از چند سال دوباره به اروپا بازگشت. محسن مقدم مدتی در بخش باستان‌شناسی موزۀ لوور در پاریس در کلاس‌های ژرژ کنتنو، باستان‌شناس معروف، آموزش دید و با درجۀ عالی، تحصیل در آنجا را به پایان رساند. او علاوه بر باستان‌شناسی، در پاریس به نقاشی هم می‌پرداخت. 

محسن مقدم در سال ۱۳۱۵ با سِلما کویومجیان ازدواج کرد. سلما نیز مدتی در رشتۀ باستان‌شناسی و هنر تحصیل کرد. محسن و سلما در همان سال به ایران بازگشتند و در سال ۱۳۱۶ در مرکز باستان‌شناسی به عنوان بازرس فنی هیأت باستان‌شناسی فرانسوی شوش به سرپرستی رولان دومکنم فعالیت تخصصی خود را آغاز کردند. آنها مدتی را نیز زیر نظر آندره گدار در موزۀ ایران باستان مشغول بودند و در راه‌اندازی دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران نقش مهمی داشتند. آنها طراح لباس استادان و لوگوی دانشگاه تهران بودند.

محسن مقدم مأموریت‌های باستان‌شناسی و هنری متعددی را به انجام رسانید که یکی از آن‌ها تهیۀ نقشۀ باستان‌شناسی گیلان در سال ۱۳۴۰ در قالب هیأتی به سرپرستی او بود که بعدها این مأموریت توسط عزت‌الله نگهبان یکی از شاگردان دکتر مقدم ادامه داده شد. محسن مقدم علاوه‌بر فعالیت‌های میدانی خود، فعالیت‌های علمی گوناگونی را در دانشگاه تهران به عهده داشت و به عنوان یکی از اولین استادان علمی و دانشگاهی باستان‌شناسی ایران به شمار می‌آید. افزون بر این، مقدم سرپرستی و نمایندگی ایران در نمایشگاه‌ها و کنگره‌های مختلفی را نیز به عهده داشت و نشان‌های افتخارآمیز زیادی را نیز در شناسنامۀ کاری خود دارد.

یکی از ویژگی‌های بارز محسن مقدم علاقۀ او از کودکی به جمع‌آوری کلکسیون‌های مختلفی چون تمبر، صدف، چپق و قلیان و آثار متنوع تاریخی بود. او و همسرش در طول زندگی خود رنج‌های زیادی را متحمل شدند تا توانستند مجموعه‌ای غنی از آثار و اشیاء تاریخی و هنری را جمع‌آوری نمایند. محسن مقدم مجموعه‌داری متخصص و دوست‌دار فرهنگ گذشتۀ ایران‌زمین بود که مجموعۀ خود را برای ارزش مالی آن جمع‌آوری نکرد. او بخش زیادی از آثار خود را از خارج از ایران خریداری می‌کرد و به ایران باز می‌گرداند. 

موزه هنرهای معاصر، محل برگزاری شب «محسن مقدم» در خیابان کارگر شمالی، جنب پارک لاله واقع شده است. 

انتهای پیام