همزیستی آب و سنگ در تاق بستان از زمان باستان وجود داشته است
احسان احمدی نصر در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به اهمیت محوطه تاریخی تاق بستان و تلاش‌هایی که طی سالهای گذشته برای ثبت جهانی آن انجام شده، اظهار کرد: اواخر دهه ۸۰ اداره کل میراث فرهنگی وقت به منظور ثبت جهانی این اثر تصمیم گرفت تا مطالعات فاز صفر آن را در دستور کار قرار دهد. در آن زمان با انتخاب یک مشاور به نام مهندسین مشاور آتک انجام مطالعات فاز صفر اثر در دستورکار قرار گرفت و مشاور نیز نتایج مطالعات انجام شده را تدوین و در اختیار اداره کل میراث فرهنگی قرار داد.
وی افزود: سال ۱۳۹۰ بار دیگر برای ثبت جهانی اثر مقرر شد تا مطالعات باستان شناسی آن به شکل گمانه زنی انجام گیرد که به این منظور مجوزهای آن از سوی وزارتخانه صادر شد و کار مطالعات باستان شناسی آن به تیمی به سرپرستی من و همکاری یکی از کارشناسان اداره کل واگذار شد.
این استاد دانشگاه در رشته باستان شناسی و معماری تصریح کرد: در اجرای مطالعات باستان شناسی اثر با مشورت سازمان یونسکو و کارشناسان خبره، دو موضوع را در دستور کار قرار دادیم که یکی از آنها حذف الحاقاتی بود که توسط عوامل انسانی و طی سالهای گذشته در محوطه ایجاد شده و آن را بیشتر شبیه یک پارک کرده بود تا اثر تاریخی و موضوع دوم بازگرداندن اثر تاریخی به الگوی اصیل خود بود.
وی ادامه داد: برای مطالعات تاریخی اثر به تصاویر برجای مانده از دو سیاح، معمار و نقاش معروف به نام‌های اوژن فلاندن و پاسکال کوست که پس از دوره صفویه و در دوره قاجار سفری به کرمانشاه داشتند و از برخی از آثار تاریخی این منطقه تصاویری برای جای گذاشته بودند، رجوع کردیم.
احمدی نصر افزود: در تصاویری که این دو سیاح و معمار معروف از تاق بستان ترسیم کرده‌اند، در مقابل تاق‌های تاق بستان یک کانال آب در جریان بود که بعدها حذف شده بود و ما تلاش کردیم تا در مطالعات خود تاق بستان را به همان الگوی اصیل خود بازگردانیم، لذا به همین منظور در همان زمان در کنار مطالعاتی که برای ثبت جهانی اثر آغاز شده بود، یک شورای راهبردی مطالعات آب نیز شکل گرفت تا این کانال آب را دوباره احیاء کنیم.
کارشناس رسمی دادگستری کرمانشاه در حوزه ابنیه و آثار تاریخی تصریح کرد: در کنار مطالعات باستان شناسی که آن را شروع کرده بودیم، تلاش شد تا مطالعات ژئوفیزیک آب را نیز در این اثر انجام دهیم و به همین دلیل طبق مشورت با یکی از اساتید دانشگاهی کشور با دکتر جاناتان کمپ از دانشگاه لندن ارتباط گرفتیم و از ایشان دعوت کردیم تا در این زمینه کمک کند و مطالعات ژئوفیزیک را در تاق بستان داشته باشد.
وی با بیان اینکه براساس مطالعات ژئوفیزیک انجام شده نحوه شکل گیری چشمه‌ها در تاق بستان مشخص شد، افزود: باتوجه به اینکه جنس کوه تاق بستان از جنس کارست است و آب‌هایی که در داخل کوه جمع می‌شود را سرازیر می‌کند، بنابراین از زمان باستان چشمه‌هایی در اطراف تاق بستان ایجاد شده بود که ما فقط دو چشمه را در طرف راست و چپ اثر می‌دیدیم. با اینحال طبق تصاویری که توسط فلاندن و کوست برجای مانده بود، در تاق بستان سه چشمه وجود داشت، لذا این ابهام برای ما وجود داشت که چشمه سوم کجاست.
احمدی نصر اضافه کرد: اولین گمانه زنی ما در تاق بستان در مقابل تاق کوچک و درست در زیر نقش اردشیر بود، جایی که حجار ساسانی دست به کار بزرگی زده بود و در زیر پای ایزد میترا تصویر یک گل نیلوفرآبی را حجاری کرده بود که ساقه این گل به سمت پائین اشاره داشت. پس از اینکه این نقطه را حفاری کردیم، به چشمه سوم رسیدیم، چشمه‌ای که سالها مدفون شده بود و با این کار مشخص شد که در همان زمانی که این نقش برجسته حجاری شده این چشمه هم وجود داشته و حجار ساسانی به عمد گل نیلوفر آبی را در این نقطه حجاری کرده و ساقه آن را به سمت چشمه ترسیم کرده است.
وی تاکید کرد: در گمانه زنی‌هایی که در تاق بستان انجام دادیم حدود یک متر و ۷۰ تا ۸۰ سانتی متر از کف تاق‌ها رو به پایین رفتیم و مشخص شد که کفی که سابقا در این اثر وجود داشته تا دوره صفویه و قاجاریه به همین شکل بوده و از آن زمان به تدریج کف بالا می‌آید تا اینکه در دهه ۱۳۶۰ آن را کاملا همسطح با کف تاق می‌کنند و به این شکل کاملا چشمه آب مقابل تاق مسدود می‌شود. لذا ما با این گمانه زنی و احیاء چشمه مقابل تاق بازهم اثر را به همان شکل و شیوه سابق خود بازگرداندیم.
این باستان شناس کرمانشاهی با تاکید براینکه همزیستی آب و سنگ در تاق بستان از همان زمان باستان هم وجود داشته، عنوان کرد: متاسفانه در دهه ۱۳۷۰ زمانی که آب به سقف تاق بستان نفوذ می‌کند، مسئولین وقت به اشتباه روی تاق بزرگ را عایق می‌کنند که کاری اشتباه بود و با این کار عملا راه را برای خروج آب در تاق بستان بستند و با این اقدام حجم زیادی از آب با فشار به دیواره تاق‌ها وارد می‌شد.
وی تاکید کرد: در شهری مانند کرمانشاه که در طول سال شرایط آب و هوایی کاملا متفاوتی را تجربه می‌کند، این اقدام خطرناک باعث می‌شد تا آب دیگر قدرت خروج نداشته باشد و در فصل سرد که آب منجمد می‌شود و حجم آن افزایش پیدا می‌کند، سنگ خرد شده و آسیب جدی به نقش و نگارها وارد شود.
احمدی نصر در بخش پایانی سخنانش با اشاره به کلیپ منتشر شده در فضای مجازی در خصوص تاسف یک باستان شناس از وضعیت بوجود آمده برای تاق بستان، عنوان کرد: کاش این باستان شناس پیش از این قضاوت‌ها کمی مطالعه می‌کرد، چرا که بیش از هزارسال است که در تاق بستان آب و سنگ همزیستی دارند و ایشان به اشتباه مجموعه تیم کارشناسی کشور را مورد قضاوت قرار دادند. ما حفظ اصالت اثر را با شرایط زمان شکل گیری‌اش در دستورکار قرار داده و سعی کردیم به هیچ عنوان مخدوش نشود.
انتهای پیام
منبع: خبرگزاری ایسنا
